Εφαρμογή του ν.3414/2005-δικαστική-προστασία έλεγχος-διαφάνειας προσυμβατικός-έλεγχος 

Διαδικασία ανάθεσης των δημόσιων συμβάσεων.Πιστοποιητικό διαφάνειας. Προσυμβατικός έλεγχος Ελεγκτικού Συνεδρίου-Εγκ 39

«Προσυμβατικός έλεγχος συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο».ΕΓΚ.7/2005

Δ17γ/ 9 /154 /ΦΝ437/2010-ΕΓΚ.17 ΘΕΜΑ: 1. Προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας των νέων συμπληρωματικώνΣυμβάσεων εργασιών (Σ.Σ.Ε.). 2. Έλεγχος γνησιότητας εγγυητικών επιστολών συμμετοχής και καλής εκτέλεσης.

Έλεγχος και απόφαση για υποχρεωτική λύση ανωνύμου εταιρείας ΟΤΑ και δημοτικής επιχείρησης που έχει συσταθεί μετά την 1η-1-2011 – Εποπτεύουσα αρχή.

α) Αρμόδια εποπτεύουσα αρχή, κατά την έννοια των άρθρων 39α και 40 του ν. 2190/1920, για την υποβολή αίτησης στο Μονομελές Πρωτοδικείο της Περιφέρειας που εδρεύει η Α.Ε. ΟΤΑ για τον έλεγχο αυτής και, περαιτέρω, για την κίνηση κατά το άρθρο 48 του ν. 2190/1920, της διαδικασίας για δικαστική λύση της εταιρείας αυτής, εάν συντρέχει κάποιος από τους οριζόμενους στην παρ.8 του άρθρου 265 του Κ.Δ.Κ. υποχρεωτικούς λόγους λύσης αυτής, είναι η οικεία αιρετή Περιφέρεια. β) Αρμόδιες εποπτεύουσες αρχές για τον έλεγχο και τη λύση δημοτικής κοινωφελούς επιχείρησης ή δημοτικής επιχείρησης Ύδρευσης- Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) που συστήνονται μετά την 1η-1-2011, είναι, κατά το άρθρο 262 παρ.8 του ν. 3852/2010, οι οριζόμενες στα άρθρα 261 και 262 του Κ.Δ.Κ. και 18 και 20 του ν. 1069/1980, αρχές, αντίστοιχα (ομοφ.).

Προμήθεια υγρών καυσίμων...Περαιτέρω, το Κλιμάκιο επισημαίνει ότι δεν ασκεί έννομη επιρροή το γεγονός ότι δεν ασκήθηκαν προδικαστικές προσφυγές ως προς την τροποποίηση των τεχνικών προδιαγραφών της ομάδας Α.4 με το ανωτέρω .../24.5.2018 έγγραφο διευκρινίσεων ή ως προς την παράλειψη της αναθέτουσας αρχής να παρατείνει την προθεσμία υποβολής προσφορών, καθώς ο προσυμβατικός έλεγχος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αποβλέποντας κατά κύριο λόγο στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος από τυχόν λάθη, παραλείψεις και πλημμέλειες των διοικητικών οργάνων κατά τη διαδικασία σύναψης των δημοσίων συμβάσεων, καθώς και στην εμπέδωση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης των διοικουμένων στις ενέργειες της δημόσιας διοίκησης, είναι πλήρης, καθολικός και αυτεπάγγελτος, εκτείνεται δε στο σύνολο της διαδικασίας, χωρίς να εξαρτάται από την αποδοχή ή μη των όρων της διακήρυξης ή των πράξεων των οργάνων των αναθετουσών αρχών από τους διαγωνιζομένους (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μείζ. – Επτ. Συνθ. 6025, 5248/2015, VI Τμ. 1334/2018). Τέλος, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι οι αποκλεισθείσες εταιρείες ... Α.Β.Ε.Ε. και Δ. ... Α.Ε. απέσυραν τις προσφορές τους από τη διαδικασία του διαγωνισμού σε χρόνο προγενέστερο του νόμιμου (βλ. άρθρο 72 του ν. 4412/2016, όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο), ενώ, αντιθέτως, η εταιρεία ... Α.Β.Ε.Ε. υπέβαλε την από 24.8.2018 παρέμβασή της ενώπιον της Α.Ε.Π.Π., επιδιώκοντας να μην αποκλεισθεί η τεχνική της προσφορά (βλ. E.Σ. VI Τμ. 19/2019).Κατ` ακολουθίαν των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για τις ομάδες Α.4 και Α.5 του επίμαχου διαγωνισμού

Από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει υποχρεωτικά τη νομιμότητα των συμβάσεων έργου, που συνάπτει το Δημόσιο, τα ν.π.δ.δ. και οι δημόσιες επιχειρήσεις ή οργανισμοί, πριν από τη σύναψή τους, εφόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. υπερβαίνει το ποσό του ενός εκατομμυρίου (1.000.000,00) ευρώ. Μάλιστα, ο ως άνω έλεγχος νομιμότητας επεκτείνεται, όπως έχει κριθεί, και στις συμπληρωματικές της κύριας (αρχικής) συμβάσεις ανεξαρτήτως ποσού (απόφαση VI Τμήμ. Ελ. Συν. 707/2010). Περαιτέρω, ο ως άνω ειδικός προληπτικός έλεγχος νομιμότητας, ο οποίος αποτελεί ουσιώδη τύπο της διαδικασίας σύναψης δημόσιων συμβάσεων, ασκείται κατά το στάδιο πριν από την υπογραφή τους και, κατά μείζονα λόγο, πριν από την εκτέλεση τους, αποσκοπεί δε, αφενός μεν στην εξασφάλιση της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων σημαντικού οικονομικού αντικειμένου, αφετέρου δε στην πρόληψη τυχόν παραλείψεων ή παραβάσεων της κείμενης νομοθεσίας και, συνεπώς, στην αποφυγή κατάρτισης μη νόμιμων συμβάσεων. Υπό την έννοια αυτή, ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προϋποθέτει έργο «υπό εκτέλεση», έργο δηλαδή του οποίου οι εργασίες πρόκειται να εκτελεσθούν με βάση την ελεγχθείσα και κριθείσα ως νόμιμη σχετική διαδικασία που απολήγει στην υπογραφή της οικείας σύμβασης και όχι σύμβαση η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς, καθώς στην περίπτωση αυτή ο έλεγχος θα ήταν κατασταλτικός και ως εκ τούτου αντίθετος στις θεσπίζουσες ως προσυμβατικό και προληπτικό τον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου προπαρατεθείσες διατάξεις, που σε καμμία περίπτωση δεν αποσκοπούν στην εκ των υστέρων «νομιμοποίηση» έργου που έχει ήδη εκτελεσθεί (Ε.Σ. 3726/2009). Υπό την αντίθετη, άλλωστε, εκδοχή θα στερούντο παντελώς ουσίας οι, κατά καιρούς, εισαχθείσες ειδικές ρυθμίσεις που έχουν επιτρέψει, όλως εξαιρετικώς και για λόγους υπερέχοντος δημοσίου συμφέροντος, την εκ των υστέρων διενέργεια του ελέγχου νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, συγκεκριμένων, πάντοτε, κατηγοριών δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες συνήφθησαν και εκτελέσθηκαν χωρίς να έχουν υποβληθεί στον εν λόγω έλεγχο (βλ. άρθρο 39 παρ. 1 του ν. 2778/1999, ΦΕΚ 295 Α΄, άρθρο 3 του ν. 3060/2002, ΦΕΚ 242 Α΄, άρθρο 9 του ν. 3279/2004, ΦΕΚ 205 Α΄, άρθρο 14 παρ. 2 του ν. 3335/2005, ΦΕΚ 95 Α΄). Κατ’ ακολουθίαν τούτων, σε περίπτωση που υποβληθεί στο Κλιμάκιο σύμβαση έργου, μη εμπίπτουσα στις προαναφερόμενες εξαιρέσεις, η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς, υφίσταται παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας και το Κλιμάκιο στερείται πλέον της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον έλεγχο και οφείλει να απόσχει αυτού (πρβλ. 3726/2009 κ.α.).

Συμπληρωματικές συμβάσεις. Εκτελεσμένες συμβάσεις Ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο επεκτείνεται και στην περίπτωση των συμπληρωματικών συμβάσεων ανεξαρτήτως ποσού, εφόσον η αρχική αυτών σύμβαση υπήχθη στον έλεγχο νομιμότητας. Εξάλλου, ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι ειδικός προληπτικός έλεγχος, ο οποίος αποτελεί ουσιώδη τύπο της διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων και ασκείται κατά το στάδιο προ της υπογραφής και, κατά μείζονα λόγο, προ της ενάρξεως της εκτέλεσης των οικείων συμβάσεων. Αποσκοπεί, αφενός μεν στην εξασφάλιση της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και αφετέρου στην πρόληψη τυχόν παραλείψεων ή παραβάσεων της κείμενης νομοθεσίας και, άρα, στην αποφυγή κατάρτισης μη νόμιμων συμβάσεων. Υπό την έννοια αυτή, ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προϋποθέτει σύμβαση « υπό εκτέλεση», σύμβαση, δηλαδή της οποίας οι υπηρεσίες πρόκειται να παρασχεθούν, με βάση την ελεγχθείσα, και κριθείσα ως νόμιμη, σχετική διαδικασία, που απολήγει στην υπογραφή της οι¬κείας σύμβασης και όχι σύμβαση η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς, καθώς στην περίπτωση αυτή ο έλεγχος θα ήταν κατασταλτικός. Μη τήρηση της διαδικασίας του εν λόγω ελέγχου από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συνεπάγεται την αυτοδίκαιη ακυρότητα της σύμβασης. Ο εκ των υστέρων έλεγχος δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες συνήφθησαν και εκτελέστηκαν χωρίς να έχουν υποβληθεί για έλεγχο νομιμότητας στο Έλεγκτικό Συνέδριο, είναι δυνατός μόνο μετά από ειδική νομοθετική ρύθμιση, σε εξαιρετικές περιπτώσεις και για λόγους υπερέχοντος δημόσιου συμφέροντος, που αφορά σε συγκεκριμένες κατηγορίες δημοσίων συμβάσεων. Δοθέντος ότι η σύναψη των δημόσιων συμβάσεων δεν έχει αφεθεί στην ελεύθερη δικαιοπρακτική δράση των διοικητικών οργάνων, αλλά έχει υπαχθεί σε σειρά δημοσιονομικών και άλλων περιορισμών και ότι οι διατάξεις του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, ως ειδικότερες και νεότερες, κατισχύουν αυτών του Αστικού Κώδικα, δεν απολείπεται, αναφορικά με τις υπαγό¬μενες στον έλεγχο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συμβάσεις, περιθώριο αναλογικής εφαρμογής του άρθρου 183 ΑΚ, ούτως ώστε να είναι δυνατή η επικύρωση άκυρης σύμβασης, σε περίπτωση που αυτή υποβληθεί προς έλεγχο στο Έλεγκτικό Συνέδριο μετά τη σύναψή της και ο έλεγχος αποβεί αρνητικός. Σε περίπτωση που υποβληθεί στο Κλιμάκιο σύμβαση, μη εμπίπτουσα στις προαναφερόμενες εξαιρέσεις, η οποία έχει υπογραφεί και έχει ήδη αρχίσει να εκτελείται, το Κλιμάκιο στερείται πλέον της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον έλεγχο νομιμότητάς της και οφείλει να απόσχει από αυτόν.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η αναθεώρηση της 1309/2021 απόφασης του Έβδομου Τμήματος (ΣΤ΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκε η από 28.7.2021 προσφυγή της Περιφέρειας Αττικής για την ανάκληση της 418/2021 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου (Β΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και της ανώνυμης εταιρείας «…» με αντικείμενο την «[α]ντιπλημμυρική προστασία [της] ευρύτερης περιοχής Π.Ε.Ο.Α.Κ. [Παλαιάς Εθνικής Οδού Αθηνών – Κορίνθου] – Θέση Ρέμα Γιώργη Δήμου Μεγαρέων», με την αιτιολογία ότι δεν συντρέχουν οι σωρευτικώς τασσόμενες από τις διατάξεις του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 προϋποθέσεις για την ανάθεση του έργου με προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης και ειδικότερα ο αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ του επικαλούμενου από την προσφεύγουσα απρόβλεπτου γεγονότος και της εξ αυτού απορρέουσας ανάγκης για την άμεση ανάθεση αυτού.(....)Η κρίση άλλων δικαστικών σχηματισμών του Ελεγκτικού Συνεδρίου περί της νομιμότητας άλλων διαδικασιών ανάθεσης, στις οποίες υπήρξε προσφυγή από την ίδια Αναθέτουσα Αρχή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, προβάλλεται αλυσιτελώς, αφενός διότι ο προσυμβατικός έλεγχος είναι έλεγχος αντικειμενικής νομιμότητας της εκάστοτε υποβαλλόμενης προς έλεγχο διαγωνιστικής διαδικασίας (πρβλ. ΕλΣυν Ολ. 505/2021, Τμ. Μείζ. - Επταμ. Σύνθ. 1265/2019) αφετέρου διότι η εκτίμηση της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ του απρόβλεπτου γεγονότος και της επικαλούμενης κατεπείγουσας ανάγκης συνδέεται με την εκτίμηση πραγματικών γεγονότων, τα οποία διαφέρουν σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Απορρίπτει την προσφυγή αναθεώρησης της Περιφέρειας Αττικής.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν προηγουμένως δεκτά στη σκέψη Ι, η ανωτέρω σύμβαση δεν υπάγεται σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, εφόσον δεν καταλείπεται σε αυτό αντικείμενο άσκησης προσυμβατικού ελέγχου. Τούτο διότι η σύμβαση αυτή δεν αποτελεί προϊόν συμβατικής ελευθερίας, καθόσον τόσο ο προσδιορισμός του αντισυμβαλλόμενου, όσο και το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων του καθορίζονται ευθέως από τις διατάξεις που προαναφέρθηκαν, οι οποίες αφορούν στην υλοποίηση του εν λόγω Προγράμματος, στο πλαίσιο των δράσεων κοινωνικής φροντίδας της ευπαθούς πληθυσμιακής ομάδας των άστεγων.Συνακόλουθα, λαμβανομένου υπόψη και του σκοπού για τον οποίο καθιερώθηκε ο έλεγχος των σχεδίων συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο (προστασία του δημοσίου συμφέροντος από τυχόν λάθη, πλημμέλειες ή πράξεις διαφθοράς των διοικητικών οργάνων κατά τη διαδικασία σύναψης των δημοσίων συμβάσεων, καθώς και για την εμπέδωση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης των διοικουμένων στις ενέργειες της δημόσιας διοίκησης), η επίμαχη σύμβαση απαραδέκτως υποβάλλεται ενώπιον του παρόντος Κλιμακίου.