«Εξοικονόμηση ενέργειας στο δημοτικό φωτισμό με την προμήθεια και εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων τύπου LED και την προμήθεια λαμπτήρων τύπου LED»​(...)Εφόσον, στην προκειμένη περίπτωση, η αναθέτουσα αρχή επέλεξε να μην υποδιαιρέσει τη σύμβαση σε τμήματα και όρισε με τη διακήρυξη ότι προσφορές υποβάλλονται μόνο για το σύνολο της προμήθειας (ως ενιαίο αντικείμενο), μη νομίμως, ήτοι κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 59 του ν. 4412/2016, δεν ανέφερε στα έγγραφα της σύμβασης, τους βασικούς λόγους για την απόφασή της αυτή (ούτε εξάλλου στα στοιχεία του φακέλου περιλαμβάνεται ειδική έκθεση κατ’ άρθρο 341 του ως άνω νόμου, όπου να αναφέρονται οι λόγοι αυτοί).Οι όροι των άρθρων 2.2.4.1. και 2.2.9.2.Β.2 εδ. στ΄ της διακήρυξης με τους οποίους τίθεται επί ποινή αποκλεισμού, ως προϋπόθεση συμμετοχής στο διαγωνισμό, ήτοι ως κριτήριο ποιοτικής επιλογής, η απαίτηση από όλους τους υποψήφιους οικονομικούς φορείς που συμμετέχουν στον διαγωνισμό να διαθέτουν κτιριακές εγκαταστάσεις εντός της Ελληνικής Επικράτειας με όλες τις απαιτούμενες υποδομές ανάλογες με το μέγεθος της προμήθειας (χώροι αποθήκευσης, χώροι – σημεία σέρβις των προϊόντων κ.λπ.), ελάχιστου εμβαδού 100 m2 ανά 1.000 τεμάχια φωτιστικών σωμάτων και να προσκομίσουν προκειμένου να αποδείξουν ότι διαθέτουν τις εγκαταστάσεις αυτές, συμβόλαιο κτήσης ή ενοικίασης ή σχετικό έγγραφο ιδιοκτησίας ή άδειας λειτουργίας των εγκαταστάσεων, καθώς επίσης και θεωρημένο σχέδιο – κάτοψη αυτών, είναι μη νόμιμοι. Τούτο δε διότι περιορίζουν υπέρμετρα και αδικαιολόγητα την προβλεπόμενη από τις διατάξεις του ενωσιακού και εθνικού δικαίου ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού και είναι δυσανάλογοι με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ήτοι την εξασφάλιση της εκτέλεσης της υποχρέωσης του αναδόχου περί συντήρησης των προς προμήθεια ειδών, καθόσον αποτρέπουν τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς που δεν διαθέτουν εκ των προτέρων τέτοιες εγκαταστάσεις από τη συμμετοχή στο διαγωνισμό, αφού τους υποχρεώνει, προκειμένου να συμμετάσχουν σε αυτόν, να αποκτήσουν κατά κυριότητα ή να μισθώσουν τις εν λόγω εγκαταστάσεις, οι οποίες μάλιστα είναι μεγάλου εμβαδού (100 m2 ανά 1.000 τεμάχια φωτιστικών σωμάτων) και πρέπει να διατεθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα (10 έτη), με κίνδυνο όμως, τελικά οι εν λόγω οικονομικοί φορείς να μην ανακηρυχθούν, για άλλο λόγο, ανάδοχοι στον διαγωνισμό.(…)Γ. Ο όρος του άρθρου 2.2.6.α της διακήρυξης, σύμφωνα με τον οποίο οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό οικονομικοί φορείς υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού να έχουν εκτελέσει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης τριετίας (οικονομικά έτη 2014, 2015, 2016) τουλάχιστον 10 συμβάσεις προμήθειας του ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας περιορίζει υπέρμετρα και αδικαιολόγητα την ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού και τον κύκλο των δυναμένων να μετάσχουν στην ελεγχόμενη διαδικασία οικονομικών φορέων. (…)Ομοίως δε, ο όρος του άρθρου 2.2.6.β της διακήρυξης, σύμφωνα με τον οποίο οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό οικονομικοί φορείς υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού να έχουν εκτελέσει κατ’ ελάχιστον μία προμήθεια του ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας ανά έτος της προηγούμενης τριετίας περιορίζει υπέρμετρα και αδικαιολόγητα την ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού, τόσο αυτοτελώς όσο και σε συνδυασμό με τον προηγούμενο όρο του άρθρου 2.2.6.α της διακήρυξης, καθόσον δημιουργεί δυσμενή διάκριση εις βάρος των ενδιαφερομένων οικονομικών φορέων, οι οποίοι, ναι μεν έχουν εντός της προηγούμενης τριετίας την απαιτούμενη τεχνική εμπειρία σε εκτέλεση προμηθειών ιδίου αντικειμένου, συνολικού ύψους που καλύπτει το 100 % του προϋπολογισμού της ελεγχόμενης προμήθειας, πλην όμως δεν έχουν εκτελέσει μέσα στο ένα ή τα δύο έτη της προηγούμενης τριετίας προμήθεια ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας, χωρίς η διάκριση αυτή να επιβάλλεται από επιτακτικό σκοπό δημοσίου συμφέροντος και υπερβαίνοντας σε κάθε περίπτωση το βαθμό που είναι αναγκαίος για την επίτευξη του σκοπού της συμμετοχής στο διαγωνισμό οικονομικών φορέων που έχουν επαρκή τεχνική εμπειρία, αφού, περαιτέρω, οι ως άνω οικονομικοί φορείς δεν μπορούν να θεωρηθούν λιγότερο τεχνικά έμπειροι από τους οικονομικούς φορείς που έχουν εκτελέσει κατ’ ελάχιστον μία τέτοια προμήθεια ανά έτος. Συνεπώς, ο όρος αυτός καθώς και ο όρος του άρθρου 2.2.9.2.Β.4 εδ. ε΄ που ορίζει τα σχετικά με αυτόν αποδεικτικά μέσα είναι μη νόμιμοι.

Ανακλήθηκε με την ΕΣ/ΤΜ.6/608/2018

Προμήθεια και εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων...ζητείται η αναθεώρηση της 829/2019 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Κατά τη γνώμη που επικράτησε στο Τμήμα, τόσο ο όρος του άρθρου 2.2.6.α της διακήρυξης, σύμφωνα με τον οποίο οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό οικονομικοί φορείς υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού να έχουν εκτελέσει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης τριετίας (οικονομικά έτη 2014, 2015, 2016) τουλάχιστον 15 συμβάσεις προμήθειας του ιδίου αντικειμένου και συνολικού προϋπολογισμού ίσου με της ελεγχόμενης προμήθειας, όσο και ο όρος του άρθρου 2.2.6.β. της διακήρυξης, σύμφωνα με τον οποίο οι συμμετέχοντες στον διαγωνισμό οικονομικοί φορείς υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού να έχουν εκτελέσει κατ’ ελάχιστον μία προμήθεια του ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας ανά έτος της προηγούμενης τριετίας, εισάγουν ένα αυθαίρετο ποσοτικό κριτήριο, το οποίο δεν δικαιολογείται και δύναται αντικειμενικά να δημιουργήσει δυσμενείς διακρίσεις εις βάρος των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων, οι οποίοι διαθέτουν την κατάλληλη τεχνική και επαγγελματική ικανότητα στο ίδιο αντικείμενο με λιγότερες όμως συμβάσεις από τις απαιτούμενες. Συνεπώς, πρόκειται για όρους που είναι δυσανάλογοι των σκοπών για τους οποίους αυτοί προβλέφθηκαν, διότι η μεν ποσοτική και ποιοτική εκτέλεση της σύμβασης επιτυγχάνεται εξίσου αποτελεσματικά με την απαίτηση λεπτομερών τεχνικών προδιαγραφών που η επίμαχη διακήρυξη έχει προβλέψει (π.χ. συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά των φωτιστικών σωμάτων και των ιστών όπου θα τοποθετηθούν και απαιτούμενη χρονική εγγύηση) και τον αυστηρό έλεγχο της τήρησής τους κατά το στάδιο της εκτέλεσης της σύμβασης, ο δε σκοπός της ενίσχυσης της συμμετοχής μικρομεσαίων επιχειρήσεων μπορούσε να εξυπηρετηθεί με την απαίτηση λιγότερων συμβάσεων αφού, σε κάθε περίπτωση, τίθεται κατώτατο και όχι ανώτατο όριο συμβάσεων που οι ενδιαφερόμενοι οικονομικοί φορείς πρέπει να έχουν συνάψει. Οι εν λόγω αδικαιολόγητα περιοριστικοί όροι της διακήρυξης έπληξαν τον ανταγωνισμό διότι τελικώς στον διαγωνισμό συμμετείχαν μόνο δύο επιχειρήσεις. ΄(...)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, οι συνεκδικαζόμενες αιτήσεις αναθεώρησης πρέπει να απορριφθούν. Περαιτέρω, πρέπει να διαταχθεί η κατάπτωση του παραβόλου που κατέθεσε η εταιρεία «....» υπέρ του Δημοσίου.Απορρίπτει τις αιτήσεις αναθεώρησης.

Προμήθεια και εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων(...) Αίτηση ανακλήσης της ανάκληση της 44/2018 Πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά το Τμήμα κρίνει ότι, τόσο ο όρος του άρθρου 2.2.6.α της διακήρυξης, σύμφωνα με τον οποίο οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό οικονομικοί φορείς υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού να έχουν εκτελέσει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης τριετίας (οικονομικά έτη 2014, 2015, 2016) τουλάχιστον 10 συμβάσεις προμήθειας του ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας, όσο και ο όρος του άρθρου 2.2.6.β της διακήρυξης, σύμφωνα με τον οποίο οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό οικονομικοί φορείς υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού να έχουν εκτελέσει κατ’ ελάχιστον μία προμήθεια του ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας ανά έτος της προηγούμενης τριετίας, εισάγουν ένα αυθαίρετο ποσοτικό κριτήριο, το οποίο δεν δικαιολογείται και δύναται αντικειμενικά να δημιουργήσει δυσμενείς διακρίσεις εις βάρος των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων, οι οποίοι διαθέτουν την κατάλληλη τεχνική και επαγγελματική ικανότητα στο ίδιο αντικείμενο με λιγότερες όμως συμβάσεις από τις απαιτούμενες. Συνεπώς, πρόκειται για όρους που είναι δυσανάλογοι του σκοπού για τον οποίο αυτοί προβλέφθηκαν, αφού η ποσοτική και ποιοτική εκτέλεση της σύμβασης αλλά και η συνεχής και απρόσκοπτη λειτουργία του δημοτικού φωτισμού μπορούσε να επιτευχθεί εξίσου αποτελεσματικά με λιγότερο επαχθή τρόπο. Όμως, εν προκειμένω, οι ανωτέρω όροι δεν εμπόδισαν εν τοις πράγμασι την ανάπτυξη του ανταγωνισμού, αφού συμμετείχαν στην υπό κρίση διαγωνιστική διαδικασία τέσσερις (4) εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται ενεργά στο συγκεκριμένο τομέα. Σε κάθε περίπτωση, το μεν οι συμμετέχουσες εταιρείες ή έστω άλλες δυνητικά υποψήφιες εταιρείες δεν επικαλέστηκαν βλάβη από τους συγκεκριμένους όρους της διακήρυξης οι οποίοι να παραβιάζουν τους κανόνες που αφορούν τις προϋποθέσεις συμμετοχής τους στο διαγωνισμό και εν γένει τη διαδικασία επιλογής του αναδόχου, σε σημείο τέτοιο που να αποκλείουν ή να καθιστούν ουσιωδώς δυσχερή τη συμμετοχή τους στο διαγωνισμό αφού δεν προσέβαλαν αυτούς, το δε, ο αποκλεισμός των τριών (3) εκ των συμμετεχουσών εταιρειών δεν συνδέεται με την έλλειψη των κρίσιμων κριτηρίων. Σε κάθε περίπτωση, για αμφότερους τους προαναφερόμενους όρους παρέχεται η δυνατότητα των φορέων να στηρίζονται στις ικανότητες άλλων φορέων, ασχέτως της νομικής φύσης των δεσμών με αυτούς (βλ. αρ.2.2.8 της διακήρυξης). Συνεπώς, οι όροι αυτοί καθώς και οι όροι του άρθρου 2.2.9.2.Β4 εδ.β΄ και εδ ε΄ που ορίζουν τα σχετικά με αυτούς αποδεικτικά μέσα παρίστανται νόμιμοι. Ακολούθως, οι σχετικοί λόγοι ανάκλησης πρέπει να γίνουν δεκτοί.Ανακαλεί την 44/2018 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ/ΕΠΤΑΜ/1308/2018.Προμήθεια και εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων (...) ζητείται η αναθεώρηση της 609/2018 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού ΣυνεδρίουΕνόψει αυτών και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά, η υπό κρίση αίτηση αναθεώρησης είναι απαράδεκτη, αφού στρέφεται κατά θετικής απόφασης του VI Τμήματος, με την οποία κρίθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του οικείου σχεδίου σύμβασης.Απορρίπτει την από 2.5.2018 αίτηση της Γενικής Επιτρόπου της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο.

Προμήθεια - εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων..ζητείται η ανάκληση της 86/2019 Πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι οι θεσπιζόμενοι με τα άρθρα 2.2.6.α και 2.2.6.β της διακήρυξης όροι, σύμφωνα με τους οποίους οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό οικονομικοί φορείς υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού να έχουν εκτελέσει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης τριετίας (οικονομικά έτη 2014, 2015, 2016) τουλάχιστον δεκαπέντε συμβάσεις προμήθειας του ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας, και κατ’ ελάχιστον μία σύμβαση προμήθειας του ιδίου αντικειμένου με αυτό της ελεγχόμενης προμήθειας ανά έτος της προηγούμενης τριετίας, εισάγουν ένα αυθαίρετο ποσοτικό κριτήριο, το οποίο δεν δικαιολογείται και δύναται αντικειμενικά να δημιουργήσει δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων, οι οποίοι διαθέτουν την κατάλληλη τεχνική και επαγγελματική ικανότητα στο ίδιο αντικείμενο με λιγότερες όμως συμβάσεις από τις απαιτούμενες. Συνεπώς, πρόκειται για όρους που είναι δυσανάλογοι του σκοπού για τον οποίο αυτοί προβλέφθηκαν, αφού η ποσοτική και ποιοτική εκτέλεση της σύμβασης αλλά και η συνεχής και απρόσκοπτη λειτουργία του δημοτικού φωτισμού μπορούσε να επιτευχθεί εξίσου αποτελεσματικά με λιγότερο επαχθή τρόπο (βλ. ad hoc Ε.Σ. Τμ. VΙ 608, 609/2018).  Σε αντίθεση δε με άλλες αντίστοιχου περιεχομένου συμβάσεις που ελέγχθηκαν από το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι κρίσιμοι όροι τεχνικής καταλληλότητας, καίτοι αφορούν στην προκήρυξη αντικειμένου μικρότερου προϋπολογισμού, εντούτοις είναι αυστηρότεροι, απαιτώντας την εκτέλεση μεγαλύτερου αριθμού συμβάσεων, προς απόδειξη των οποίων δεν επαρκεί η προσκόμιση μεμονωμένων τιμολογίων ελάχιστης αξίας, όπως αβασίμως ισχυρίζονται οι αιτούντες.  Επιπλέον, η νομιμότητα των όρων αυτών αμφισβητήθηκε τόσο από φερόμενες ως ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις, όσο και από την ίδια την αναθέτουσα αρχή, ενώ τέλος, στην διαγωνιστική διαδικασία δεν αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός, δοθέντος ότι συμμετείχαν μόνον δύο (2) εταιρείες δραστηριοποιούμενες στο συγκεκριμένο τομέα.  Είναι δε απρόσφορο να ελεγχθεί στην παρούσα διαδικασία η τεχνική ικανότητα εταιρειών που δεν μετείχαν στο διαγωνισμό, βάσει μάλιστα στοιχείων (οικονομικές καταστάσεις) που δεν προβλέπονταν ούτε επαρκούσαν προς απόδειξη της ικανότητάς τους αυτής.  Ενόψει των ανωτέρω διαφορετικών κανονιστικών και πραγματικών δεδομένων, η επίκληση από τους αιτούντες της φερόμενης ως αντίθετης νομολογίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου παρίσταται αλυσιτελής, ανεξαρτήτως του ότι, σε κάθε περίπτωση, οι κρίσεις των δικαστικών σχηματισμών που διενεργούν προσυμβατικό έλεγχο δεν παρίστανται δεσμευτικές μεταξύ τους ούτε αποτελούν πρόκριμα για την εξαγωγή θετικής κρίσης (βλ. Ε.Σ. Τμ. VI 337/2018, 1612/2016).  Με βάση τα παραπάνω, στην προκειμένη περίπτωση, η αναδειχθείσα πλημμέλεια παρίσταται ουσιώδης, αφού επέδρασε ανασταλτικώς στην ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού, απορριπτομένων ως αβασίμων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών των αιτούντων.Απορρίπτει τις αιτήσεις ανάκλησης.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/1265/2019

Προμήθεια και εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων...Με τα δεδομένα αυτά η διαδικασία ανάθεσης της κρινόμενης σύμβασης παρίσταται νόμιμη. Ειδικότερα, οι όροι των άρθρων 2.2.4.1. και 2.2.9.2.Β.2 εδ. στ΄ της διακήρυξης είναι νόμιμοι, καθόσον η απαίτηση για τη διάθεση κτηριακών εγκαταστάσεων εντός της ελληνικής επικράτειας προς απόδειξη της επαγγελματικής ικανότητας του υποψηφίου νομίμως ζητείται σε μια τέτοια σύμβαση προμήθειας, ιδιαίτερα απαιτητικής σε ποσότητα ειδών, καθόσον δεν είναι ασύνδετη και δυσανάλογη με το συμβατικό αντικείμενο και ο σχετικός όρος μπορεί να καλυφθεί και με μίσθωση των απαιτούμενων χώρων αποθήκευσης με συνέπεια να είναι επιτεύξιμος για κάθε συμμετέχοντα. Περαιτέρω, και οι όροι σύμφωνα με τους οποίους οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό υποχρεούνται επί ποινή αποκλεισμού αφενός να έχουν εκτελέσει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης τριετίας τουλάχιστον 10 συμβάσεις προμήθειας του ιδίου αντικειμένου και αφετέρου να έχουν εκτελέσει κατ’ ελάχιστον μία προμήθεια του ιδίου αντικειμένου ανά έτος της προηγούμενης τριετίας, δεν εμπόδισαν εν τοις πράγμασι την ανάπτυξη του ανταγωνισμού, αφού στη διαδικασία συμμετείχαν τρεις (3) εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται ενεργά στο συγκεκριμένο τομέα. Σε κάθε περίπτωση τόσο οι συμμετέχουσες όσο και άλλες δυνητικά υποψήφιες δεν επικαλέστηκαν βλάβη από αυτούς, με την αιτίαση ότι παραβιάστηκαν οι προϋποθέσεις συμμετοχής τους στο διαγωνισμό σε σημείο τέτοιο που να την αποκλείουν ή να την καθιστούν ουσιωδώς δυσχερή, αφού δεν τους προσέβαλαν, ούτε επικαλέστηκαν ότι δεν διέθεταν την απαιτούμενη εμπειρία την οποία αντίθετα στα υποβληθέντα Ευρωπαϊκά Ενιαία Έγγραφα Προμήθειας (ΕΕΕΠ) ισχυρίστηκαν ότι διέθεταν, αλλά εντέλει δεν απέδειξαν. Συνεπώς, και οι όροι αυτοί παρίστανται νόμιμοι (ΕΣ VI Τμ. 608 και 609/2018). Κατ’ ακολουθία δεν διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες στο πλαίσιο της ανωτέρω διαγωνιστικής διαδικασίας και, συνεπώς δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης.

Προμήθεια ανταλλακτικών οχημάτων:Επιδιώκεται η ανάκληση της 199/2021 Πράξης του Στ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. .  Όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη, ο ορισμός εν προκειμένω από την αναθέτουσα αρχή με την κρίσιμη διακήρυξη ως κριτηρίων ποιοτικής επιλογής, για τη μεν οικονομική επάρκεια των διαγωνιζόμενων οικονομικών φορέων, της ύπαρξης, αποκλειστικά κατά το έτος 2018, κύκλου εργασιών ποσού τουλάχιστον ίσου με το 70% του προϋπολογισμού χωρίς ΦΠΑ εκάστης Ομάδας για την οποία έχουν υποβάλει προσφορά, για δε την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα αυτών της κτήσης εμπειρίας εκ της εκτέλεσης, αποκλειστικά κατά το έτος 2018, συμβάσεων προμήθειας ποσού χωρίς ΦΠΑ τουλάχιστον ίσου με το 65% του προϋπολογισμού χωρίς ΦΠΑ εκάστης Ομάδας για την οποία έχουν υποβάλει προσφορά, είναι μη νόμιμος, καθόσον κατά τις προαναφερθείσες διατάξεις, όπως αυτές ερμηνεύθηκαν ανωτέρω, η συνδρομή και η απόδειξη των ως άνω κριτηρίων έπρεπε να ζητηθεί από τη διακήρυξη από τους υποψήφιους οικονομικούς φορείς καταρχάς για το έτος 2019, που αποτελεί το εγγύτερο στο χρόνο έκδοσης της διακήρυξης αυτής έτος, όπως απαιτούν οι εφαρμοζόμενες εν προκειμένω διατάξεις, κατά το γράμμα και το σκοπό τους, προκειμένου να επιτευχθεί η άρτια και αποτελεσματική οικονομικά και τεχνικά εκτέλεση του συμβατικού αντικειμένου, απορριπτομένων ως αβασίμων όλων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών των προσφευγόντων.  Τα αφορώντα το έτος 2018 τεθέντα ως άνω από την αναθέτουσα αρχή κριτήρια αφενός περιορίζουν αυθαίρετα, χωρίς τη συνδρομή λόγου δημοσίου συμφέροντος, το σχετικό ανταγωνισμό μόνο μεταξύ των οικονομικών φορέων που διαθέτουν την απαιτούμενη οικονομική επάρκεια και τεχνική ικανότητα κατά το έτος αυτό, αφετέρου αποκλείουν, ομοίως αυθαίρετα, χωρίς τη συνδρομή λόγου δημοσίου συμφέροντος, τη συμμετοχή στο διαγωνισμό οικονομικών φορέων που έχουν αποκτήσει τη ζητούμενη οικονομική  και τεχνική επάρκεια κατά το προηγούμενο της έκδοσης της διακήρυξης του διαγωνισμού έτος, και, επομένως, έχουν οικονομική και τεχνική επάρκεια σε χρόνο εγγύτερο προς το χρόνο εκτέλεσης της σύμβασης. Εξάλλου, όπως έγινε δεκτό στη σκέψη 7, δεδομένου ότι η απαίτηση για την ύπαρξη ορισμένου ύψους κύκλου εργασιών μπορεί να αποδεικνύεται με δήλωση του οικονομικού φορέα, η υπεύθυνη περί αυτού δήλωση του διαγωνιζόμενου φυσικού προσώπου ή του νομίμου εκπροσώπου του νομικού προσώπου, αποτελεί νόμιμο αποδεικτικό μέσο, που μπορούσε να προβλεφθεί νομίμως στη διακήρυξη για την απόδειξη της οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας των υποψηφίων. Κατόπιν αυτών, ο προβαλλόμενος ισχυρισμός ότι δεν είχαν εισέτι κατά το χρόνο της μελέτης και της διακήρυξης του ελεγχόμενου διαγωνισμού υποβληθεί από τους διαγωνιζόμενους οι φορολογικές δηλώσεις έτους 2019 και συνεπώς δεν είχαν οριστικοποιηθεί τα οικονομικά δεδομένα των υποψηφίων φορέων, ώστε να δύνανται αυτά να επαληθευτούν, είναι απορριπτέος, διότι, εκτός του ότι δε συνιστά λόγο δημοσίου συμφέροντος, ώστε να μπορεί να εξηγήσει τη θέσπιση αποκλειστικά του έτους 2018 ως έτους πλήρωσης του άνω κριτηρίου οικονομικής επάρκειας, σε κάθε περίπτωση ήταν δυνατή η πρόβλεψη με τη διακήρυξη της υποβολής δήλωσης των διαγωνιζομένων περί του ολικού ύψους του κύκλου εργασιών αυτών ως αποδεικτικού στοιχείου αυτής, αντί των δηλώσεων φόρου εισοδήματος που προβλέφθηκαν. Περαιτέρω, ο ισχυρισμός του προσφεύγοντος Δήμου περί ανάγκης επιλογής του ίδιου έτους (2018), για το οποίο απαιτήθηκε η πλήρωση του κριτηρίου της οικονομικής επάρκειας, και για την πλήρωση του κριτηρίου της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας των υποψηφίων, αλυσιτελώς προβάλλεται, αφού η αναζήτηση της οικονομικής επάρκειας κατά το έτος 2018 μη νομίμως προβλέφθηκε, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα. Εν κατακλείδι, οι ως άνω μη νόμιμοι όροι της διακήρυξης έπληξαν, κατά την κρίση του Τμήματος, τον ανταγωνισμό, διότι τελικώς στο διαγωνισμό συμμετείχαν, για την Ομάδα 1, η εκτιμώμενη δαπάνη της οποίας ανήρχετο σε 799.519,00 ευρώ, ήτοι ποσοστό 72,65 % του συνολικού προϋπολογισμού της προμήθειας (1.100.506,61 ευρώ), δύο οικονομικοί φορείς, εκ των οποίων, όπως προεκτέθηκε, απεκλείσθη ο ένας, για την Ομάδα 2 τρεις οικονομικοί φορείς, εκ των οποίων απεκλείσθησαν οι δυο,  και για τις Ομάδες 3, 4, 5 και 6 ένας οικονομικός φορέας. Δεν ανακαλεί την 199/2021 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕλΣυν/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1832/2021

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Περαιτέρω, τα πιστοποιητικά φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας που υπέβαλαν οι οικονομικοί φορείς «….» και «…» δεν καλύπτουν χρονικό διάστημα μετά την κοινοποίηση της ως άνω 23401/17.9.2018 πρόσκλησης της Αναθέτουσας Αρχής, κατά παράβαση των ίδιων ως άνω διατάξεων. Κατά τη γνώμη δε του εισηγητή της υπόθεσης, Παρέδρου Γεωργίου Παπαθεοδώρου, όλοι οι αναδειχθέντες ως προσωρινοί ανάδοχοι οικονομικοί φορείς, εκτός των δύο τελευταίων αναφερομένων («.....» και «….»), όφειλαν να έχουν προσκομίσει, μεταξύ των δικαιολογητικών κατακύρωσης, πιστοποιητικά φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας, που να καλύπτουν και τον χρόνο υποβολής των προσφορών τους, προκειμένου να αποδείξουν ότι και κατά τον χρόνο εκείνο δεν συνέτρεχαν στο πρόσωπό τους οι λόγοι αποκλεισμού που αφορούν στην αθέτηση των υποχρεώσεών τους για καταβολή φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 79 παρ. 1, 80 παρ. 2 περ. β΄, 103 παρ. 1 και 104 παρ. 1 του ν. 4412/2016 (ΕΣ VI Tμ. 1349-1351/2017, ΣΤ΄ Κλ.  285/2018, πρβλ. VI Tμ. 302/2018). Η γνώμη, όμως, αυτή δεν κράτησε, καθόσον κατά την πλειοψηφούσα γνώμη, που σχηματίστηκε από τον Πρόεδρο του Κλιμακίου, Σύμβουλο Δημήτριο Πέππα, και το έτερο μέλος αυτού, Πάρεδρο Αθανάσιο Καρακόιδα, από τις διατάξεις των άρθρων 79 παρ. 5, 103 και 105 παρ. 3 του ίδιου ως άνω ν. 4412/2016 συνάγεται ότι τα δικαιολογητικά που έπρεπε να υποβάλουν οι αναδειχθέντες ως προσωρινοί ανάδοχοι οικονομικοί φορείς, πριν από την κατακύρωση σ' αυτούς μέρους της ελεγχόμενης προμήθειας, δεν όφειλαν να ανατρέχουν στο χρόνο υποβολής των προσφορών τους, αφού κατά τον χρόνο εκείνο, αρκούσε, κατ’ αρχήν, προς απόδειξη της μη συνδρομής στο πρόσωπό τους των καταστάσεων που επιφέρουν τον αποκλεισμό τους από τη διαγωνιστική διαδικασία, η υποβολή του Ευρωπαϊκού Ενιαίου Εγγράφου Σύμβασης (ΕΕΕΣ), το οποίο και υπέβαλαν (ΕΣ ΣΤ΄ Κλ. 190, 153/2018).  γ) Το είδος με α/α 183, για το οποίο η διακήρυξη προέβλεπε την προμήθεια πέντε (5) τεμαχίων, ανατίθεται, σύμφωνα με τα υποβληθέντα σχέδια, τόσο στον οικονομικό φορέα «….», όσο και στον οικονομικό φορέα «….», που υπέβαλαν ισότιμες προσφορές, και μάλιστα για επιπλέον από την προκηρυχθείσα ποσότητα τριών (3) τεμαχίων, ενώ σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 90 του ν. 4412/2016 και τα οριζόμενα στον όρο 3.1.2 περ. δ΄ της διακήρυξης, ο ανάδοχος οικονομικός φορέας για το εν λόγω είδος και την προκηρυχθείσα ποσότητα έπρεπε να επιλεγεί από την Αναθέτουσα Αρχή μέσω κλήρωσης μεταξύ των προαναφερόμενων οικονομικών φορέων.  δ) Τα υποβληθέντα σχέδια συμβάσεων χρήζουν, αφενός μεν, διορθώσεων ως προς την αναγραφή πλήρων και ορθών των επωνυμιών των οικονομικών φορέων, της ημερομηνία έναρξης της ισχύος αυτών, που δεν μπορεί να ανατρέχει σε χρόνο προγενέστερο της υπογραφής τους, και του χρόνου υποβολής της προσφοράς του οικείου οικονομικού φορέα, αφετέρου, δε αναδιατυπώσεως ως προς το άρθρο 6, που αφορά στην εγγύηση καλής εκτέλεσης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο σχετικό άρθρο της διακήρυξης (όρος 4.1), καθώς και ως προς όλες τις προβλέψεις των σχεδίων στις οποίες γίνεται παραπομπή στον καταργηθέντα ήδη, με το άρθρο 377 παρ. 1 περ. 59 του ν. 4412/2016, Κανονισμό Προμηθειών του Δημοσίου (π.δ. 118/2007), ώστε οι σχετικοί όροι της σύμβασης να συνάδουν πλέον με τις οικείες ρυθμίσεις του ν. 4412/2016 (ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, άρθρα 4, 10, 12 των σχεδίων συμβάσεων).

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/832/2019

Προμήθεια και εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων...Με τα δεδομένα αυτά η ελεγχόμενη σύμβαση αποτελεί ενιαία μικτή σύμβαση προμήθειας που περιλαμβάνει και εργασίες τοποθέτησης – εγκατάστασης, πρόκειται να εκτελεσθεί σε ενιαίο γεωγραφικό χώρο και πρέπει να ολοκληρωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα (10 μήνες), ενώ ο ανάδοχος φέρει ειδική δεκαετή εγγυητική ευθύνη απέναντι στην αναθέτουσα Αρχή, ώστε να διασφαλίζεται η προσήκουσα εκτέλεση της σύμβασης προμήθειας και επιτυγχάνεται ο σκοπός της αναβάθμισης του οδοφωτισμού. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι η μη υποδιαίρεση της σύμβασης σε τμήματα αιτιολογείται επαρκώς από τα έγγραφα της σύμβασης σύμφωνα με το άρθρο 59 παρ. 1 του ν. 4412/2016, καθόσον σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσε να τεθεί σε διακινδύνευση η προσήκουσα εκτέλεσή της και, κυρίως, η εγγυημένη λειτουργία της συγκεκριμένης προμήθειας επί δεκαετία. (πρβλ. ΕλΣ Αποφάσεις VI Τμ. 608, 609/2018, βλ. Πράξη Στ΄ Κλιμ. 140/2019). 

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/602/2021

ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα της διαδικασίας ανάθεσης και του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Δήμου … και της ένωσης εταιρειών … Α.Ε. – … Α.Τ.Ε. για την «Ενεργειακή αναβάθμιση» στο πλαίσιο της «Ανάπλασης και αξιοποίησης αποκατεστημένων κυττάρων ΧΔΑ – ΧΥΤΑ … … – δημιουργίας περιβαλλοντικού πάρκου και πάρκου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας»(....)Κατά συνέπεια, δεν αποδείχθηκε από τα δικαιολογητικά κατακύρωσης της αναδόχου ένωσης εταιρειών ότι η ανωτέρω δανείζουσα σ’ αυτήν τις σχετικές ικανότητές της για την εκπλήρωση του προαναφερόμενου κριτηρίου επιλογής του άρθρου 2.2.6 περ. 1 της διακήρυξης εταιρεία πληροί τα κριτήρια επιλογής των άρθρων 2.2.5 και 2.2.6 της διακήρυξης, παρότι αυτό απαιτείται ρητώς από το άρθρο 78 του ν. 4412/2016 και το άρθρο 2.2.9.2 της διακήρυξης.Αποφαίνεται ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Δήμου … και της ένωσης εταιρειών … Α.Ε. – … Α.Τ.Ε. για την «Ενεργειακή αναβάθμιση» στο πλαίσιο της «Ανάπλασης και αξιοποίησης αποκατεστημένων κυττάρων ΧΔΑ – ΧΥΤΑ … … – δημιουργίας περιβαλλοντικού πάρκου και πάρκου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας».

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1474/2021.

Προμήθεια με χρηματοδοτική μίσθωση:Αίτηση η ανάκληση της 171/2018 Πράξης του Στ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει ότι, ενόψει του ότι η αναθέτουσα αρχή επέλεξε να μην υποδιαιρέσει τη σύμβαση σε 2 τμήματα αντιστοιχούντα στους δύο αυτοτελείς απολύτως διακριτών μεταξύ τους τύπους οχημάτων και όρισε με τη διακήρυξη ότι προσφορές υποβάλλονται μόνο για το σύνολο της προμήθειας (ως ενιαίο αντικείμενο), μη νομίμως, ήτοι κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 59 του ν. 4412/2016 και των αρχών της διαφάνειας και του ανταγωνισμού, δεν ανέφερε στα έγγραφα της σύμβασης, τους βασικούς λόγους για την απόφασή της αυτή (ούτε εξάλλου στα στοιχεία του φακέλου περιλαμβάνεται ειδική έκθεση κατ’ άρθρο 341 του ως άνω νόμου, όπου να αναφέρονται οι λόγοι αυτοί), όπως ορθώς κρίθηκε και με την προσβαλλόμενη πράξη. Ο λόγος ανάκλησης, κατά τον οποίο η υποβολή  ενιαίας προσφοράς προκρίθηκε από το Δήμο, διότι τυχόν υποδιαίρεση της σύμβασης και ανάληψη των τμημάτων από περισσότερους οικονομικούς φορείς θα έθετε εν αμφιβόλω την εγγυημένη εκ μέρους του προμηθευτή τεχνική υποστήριξη των οχημάτων για το απαιτούμενο χρονικό διάστημα των δέκα ετών και διοικητικά αναποτελεσματική την εκ μέρους του Δήμου διαχείριση της διαδικασίας συντήρησης, λόγω της παρεμβολής περισσότερων φορέων, δε δύναται να δικαιολογήσει επαρκώς τον ενιαίο χαρακτήρα της προμήθειας.  Τούτο δε διότι οι δύο τύποι των υπό προμήθεια οχημάτων έχοντας απολύτως διακριτά μεταξύ τους τεχνικά χαρακτηριστικά απαιτούν κατά λογική αναγκαιότητα και διαφορετικές υπηρεσίες συντήρησης και ανταλλακτικά, με αποτέλεσμα να μην τίθεται θέμα διακινδύνευσης της ομαλής λειτουργία της σύμβασης καθώς και δυσκολίας συντονισμού ή σύγχυσης εκ μέρους του προσωπικού του Δήμου που καλείται να ελέγξει την ορθή εκτέλεση της τεχνικής υποστήριξης. Τούτο ισχύει, πολλώ μάλλον διότι τα υπό προμήθεια οχήματα καλούνται να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τριών διαφορετικών Διευθύνσεων, ενώ η υποχρέωση εγγυητικής ευθύνης συντήρησης και παροχής των κατάλληλων ανταλλακτικών μπορεί να επιβληθεί ευχερώς σε κάθε προμηθευτή επιμέρους ομάδας, χωρίς να εξαρτάται από το μέγεθός της ή να επιτρέπεται θεσμικά μόνο σε προσφορά που καλύπτει το σύνολο των προς προμήθεια οχημάτων. Εξάλλου, ούτε η φύση της σύμβασης ως τοιαύτης χρηματοδοτικής μίσθωσης δύναται να αιτιολογήσει την ενιαία ανάθεση της προμήθειας και την αποτελεσματική διαχείριση αυτής κατά τη διάρκεια λειτουργίας της σύμβασης, δεδομένου ότι ούτε από τα συμβατικά τεύχη ούτε από τους όρους της διακήρυξης προκύπτει υποχρέωση των συμβαλλομένων μερών να συμπράξουν με κάποια τράπεζα ή άλλο αδειοδοτημένο προς τούτο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, όπως αβάσιμα διατείνεται ο αιτών Δήμος (πρβλ. Μείζ. Επτ. Συνθ. Ελ. Συν. 865, 864/2018). Περαιτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι η μη υποδιαίρεση της ελεγχόμενης προμήθειας σε δύο τμήματα (απορριμματοφόρα και διπλοκάμπινα ημιφορτηγά με ανατρεπόμενη καρότσα), τα οποία, τόσο λόγω των απολύτως διακεκριμένων τεχνικών χαρακτηριστικών τους όσο και της χρήσης τους, δεν τα εμπορεύονται υποχρεωτικώς οι ίδιοι οικονομικοί φορείς, και στη συνέχεια η θέσπιση υποχρέωσης των υποψηφίων προμηθευτών να υποβάλουν προσφορά για το σύνολο των ειδών της διακήρυξης χωρίς επαρκή, κατά τα ανωτέρω, αιτιολογία και καθ΄ υπέρβαση των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας της αναθέτουσας αρχής, εισήγαγε στην ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία αθέμιτο περιορισμό του ανταγωνισμού,  διά του αποκλεισμού εκείνων των οικονομικών φορέων που δραστηριοποιούνται στην εμπορία του ενός μόνο είδους και θα επιθυμούσαν να υποβάλουν αυτόνομα προσφορά, χωρίς δηλαδή να χρειάζεται να στηριχθούν σε ικανότητες τρίτων, περιορίζοντας έτσι την οικονομική ωφέλειά τους από την τυχόν ανάθεση σε αυτούς της σύμβασης, ή σε κάθε περίπτωση θα επιθυμούσαν να υποβάλουν προσφορά για το ένα μόνο από τα δύο διακριτά τμήματα της σύμβασης στηριζόμενοι στις αναλογούσες για το τμήμα αυτό δυνατότητες τρίτων. Συνεπώς, μόνη η δυνατότητα των οικονομικών φορέων να επικαλεσθούν τις ικανότητες τρίτων, μέσω της προβλεπόμενης στο νόμο προσφυγής στο θεσμό "της δάνειας εμπειρίας" ή της υπεργολαβίας, προκειμένου να υποβάλουν προσφορά, δεν αρκεί στην προκειμένη περίπτωση για την ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού, όσα δε αντίθετα προβάλλονται με το δεύτερο λόγο ανάκλησης είναι αβάσιμα και απορριπτέα.      Οι Πάρεδροι Ευαγγελία Πασπάτη και Μαρία Μωϋσιάδου, που έχουν συμβουλευτική ψήφο, διατύπωσαν την παρακάτω γνώμη: Δεδομένου του σύνθετου αντικειμένου της υπό κρίση προμήθειας, όπως τούτο προκύπτει από την τεχνική μελέτη και τους όρους της οικείας διακήρυξης, συνισταμένου όχι μόνο στην παράδοση των οχημάτων στο Δήμο, αλλά και στην πρόσθετη εγγυητική ευθύνη του προμηθευτή να παράσχει στον αιτούντα, μετά την παράδοση των οχημάτων και σε βάθος δεκαετίας, υπηρεσίες πλήρους συντήρησής τους με παροχή ανταλλακτικών και άλλων αναλώσιμων ειδών υπό τις συγκεκριμένες χρονικές και ποιοτικές προϋποθέσεις που έχει θέσει εξαρχής ο Δήμος, παρίστανται βάσιμοι οι λόγοι επιλογής του τελευταίου ως αναθέτουσας αρχής για το αδιαίρετο της προμήθειας, όπως αυτοί προκύπτουν επαρκώς από τα έγγραφα της σύμβασης. Τυχόν δε υποδιαίρεση αυτής σε τμήματα και ανάληψή της από διαφορετικούς οικονομικούς φορείς, θα προκαλούσε τεχνικές δυσκολίες στα όργανα του Δήμου για την αποτελεσματική διαχείριση του συνολικού συμβατικού αντικειμένου και θα έθετε σε διακινδύνευση την προσήκουσα και συντονισμένη εκτέλεση της προμήθειας και κυρίως την εγγυημένη διαδικασία τεχνικής υποστήριξης των οχημάτων για το απαιτούμενο χρονικό διάστημα της δεκαετίας. Για τους λόγους δε αυτούς, δεν τίθεται εν προκειμένω θέμα υπέρβασης των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας της αναθέτουσας αρχής για την επιλογή της ή ανεπίτρεπτου περιορισμού του κύκλου των δυνάμενων να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό προσώπων και παραβίασης των κανόνων του υγιούς ανταγωνισμού.Δεν ανακαλεί την 171/2018 Πράξη του Στ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.​

ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/1629/2018.