ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Με τις κρινόμενες προσφυγές ζητείται η αναθεώρηση της 1201/2021 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος, με την οποία απορρίφθηκε η προσφυγή της Δ.Ε.Υ.Α.Ν. … και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση της «… Α.Ε.» για ανάκληση της 188/2021 πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Με την τελευταία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Δ.Ε.Υ.Α.Ν. … και της «… Α.Ε.» για την ανάθεση σύμβασης με τίτλο «Εγκατάσταση και λειτουργία μονάδας αφαλάτωσης», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.070.000,00 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α..(....)Επομένως δεν συνέτρεξαν απρόβλεπτες περιστάσεις για την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης του άρθρου ..., ενώ τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα με τις κρινόμενες προσφυγές πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα.Συνεκδικάζει και απορρίπτει τις κρινόμενες προσφυγές αναθεώρησης.

Προμήθεια μονάδας αφαλάτωσης...Επειδή, από τα ανωτέρω δεδομένα, ιδίως δε από i) το είδος της επιχειρηματικής δραστηριότητας της αιτούσης, ii) το ότι η εταιρεία αυτή εγνώριζε, όπως αναφέρει και στην κρινόμενη αίτησή της, ότι ο Δήμος … είχε χρηματοδοτηθεί για την προμήθεια μονάδος αφαλάτωσης, iii) μάλιστα δε σε βάρος των πιστώσεων του έτους 2007 του σχετικού προγράμματος εκτέλεσης εργασιών από τον ΟΤΑ Περιφερείας … και iv) από το εύλογο ενδιαφέρον της αιτούσης για την υλοποίηση του προγράμματος αυτού, τεκμαίρεται ότι η αιτούσα εταιρεία εγνώριζε το περιεχόμενο των πράξεων, κατά των οποίων εστράφη η από 1.9.2008 προσφυγή της, σε χρόνο προγενέστερο του πενθημέρου, που προηγήθηκε της ασκήσεώς της. Επομένως, η προσφυγή αυτή ήταν εκπρόθεσμη και, κατ’ ακολουθίαν, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη και να γίνει δεκτή η ασκηθείσα παρέμβαση.

Εγκατάσταση και λειτουργία μονάδας αφαλάτωσης...Με τα δεδομένα αυτά η κρίση του Κλιμακίου είναι η εξής:7.1. Στην διακήρυξη του διαγωνισμού και στα έγγραφα της σύμβασης στα οποία παραπέμπει (άρθρο 10 της διακήρυξης), δεν περιλαμβάνεται το προβλεπόμενο από τις προαναφερόμενες διατάξεις των άρθρων 277 και  281 ν. 4412/2016 νόμιμο περιεχόμενο ως προς την πλήρη, σαφή και ακριβή περιγραφή του υπό ανάθεση φυσικού αντικειμένου, τον προϋπολογισμό του καθώς και την τεκμηρίωσή του. Tούτο διότι η διακήρυξη αναφέρει ότι η υπό ανάθεση σύμβαση αφορά σε «υπηρεσίες αφαλάτωσης ύδατος», ενώ ο Προϋπολογισμός υπολογίζεται ως «προμήθεια ύδατος». Επίσης στα ίδια έγγραφα δεν περιλαμβάνονται αναλυτικότερα στοιχεία περιγραφής,  ποσότητας και προϋπολογισμού των επιμέρους ειδών υλικών και εξοπλισμού (σωληνώσεων, αγωγών, μηχανημάτων, αντλιών, αναλωσίμων λειτουργίας κλπ)  της  φορητής μονάδας αφαλάτωσης και των τεχνικών χαρακτηριστικών τους, η προμήθεια και εγκατάσταση των οποίων απαιτείται, σύμφωνα με το ανωτέρω κεφ. 3 «Τεχνικές Προδιαγραφές», όπως και η ακριβής περιγραφή ποσότητας και είδους των λοιπών απαιτούμενων παροχών του αναδόχου ως προς τις εργασίες εγκατάστασης και υπηρεσίες λειτουργίας (άρθρο 281 παρ.2 εδαφ. ια ν. 4412/2016). Επιπλέον δεν περιλαμβάνονται στην διακήρυξη όροι  ως προς την αποδοχή ή απόρριψη της τεχνικής προσφοράς (άρθρο 281 παρ.2 εδαφ. ιζ ν. 4412/2016). Επομένως δεν αποδεικνύεται στη συγκεκριμένη περίπτωση η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας ανάθεσης, στην οποία υπήρξε περιορισμένη συμμετοχή σε εθνικό μόνο επίπεδο, ο τρόπος κατάστρωσης και η τεκμηρίωση του προϋπολογισμού και η χρηστή  δημοσιονομική διαχείριση των διατιθέμενων πόρων προς τον προαναφερόμενο σκοπό. Επιπλέον προκύπτει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί  η περίπτωση αστοχίας της εγκατάστασης για την οποία κρίθηκε σκόπιμο να περιλαμβάνεται σχετικός όρος στο σχέδιο σύμβασης (σκέψη 5.6.), κατόπιν και των ερωτημάτων των ενδιαφερομένων οικονομικών φορέων και των διευκρινίσεων που παρασχέθηκαν ανωτέρω, γεγονός το οποίο ενισχύει την σημασία των επιπτώσεων από την έλλειψη των νόμιμων στοιχείων τεκμηρίωσης και ακριβούς περιγραφής βάσει  μελέτης του φυσικού αντικειμένου. Έτσι, όμως, η αναθέτουσα Αρχή παρέλειψε να προσδιορίσει με ακρίβεια τα ανωτέρω στοιχεία καθώς και να συμπεριλάβει σχετική τεκμηρίωση και ανάλυση  στα έγγραφα της σύμβασης, αν και θα μπορούσε, δεδομένου ότι όπως προκύπτει από το προαναφερόμενο 2239/22.4.2021 έγγραφο της …. ο προϋπολογισμός μπορεί να τεκμηριωθεί,  αλλά μόνο κατά προσέγγιση, με παραπομπή  στα στοιχεία πρόσφατου συναφούς διαγωνισμού για κατασκευή παρόμοιας μονάδας αφαλάτωσης σε άλλη περιοχή της …. Κατόπιν των ανωτέρω το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχουν λόγοι οι οποίοι κωλύουν την υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1201/2021

Παροχή υπηρεσιών αφαλάτωσης ύδατος (…) όσον αφορά στο σχέδιο σύμβασης: α) Δεν έχει τεθεί η συνολική συμβατική αξία των ανατιθέμενων υπηρεσιών στον ανάδοχο με βάση την οικονομική του προσφορά και πρέπει πριν την υπογραφή της σύμβασης να τεθεί σχετικός όρος, ως προς το συνολικό κόστος της ανάθεσης β) Το προβλεπόμενο στο άρθρο 3 παρ. 3.12.1. δικαίωμα προαίρεσης για επέκταση του αντικειμένου της ανάθεσης πρέπει να απαλειφθεί. γ) Η προβλεπόμενη στο άρθρο 7 παρ. 7.1. εδ. β και γ αναπροσαρμογή του τιμήματος θα πρέπει να απαλειφθεί. δ) Ο προβλεπόμενος στο άρθρο 7 παρ. 7.3 όρος για τη δυνατότητα του αναδόχου για καταβολή πρόσθετης αμοιβής πρέπει να απαλειφθεί λόγω της αοριστίας του και της δυνανότητας μεταβολής στη φάση εκτέλεσης της ανάθεσης ουσιωδών όρων της, ενώ η παραπομπή στο π.δ. 28/1980 και στις περί αναθεώρησης τιμών διατάξεις τελεί υπό την προϋπόθεση ότι δεν μεταβάλλονται ουσιωδώς οι όροι της ανάθεσης. ε) Δεν συνιστά όρο της σύμβασης και δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί η αναφερόμενη στην διακήρυξη δυνατότητα αύξησης του συμβατικού αντικειμένου μέχρι 50% και με όρους που θα προσδιορισθούν μετά από διαπραγμάτευση.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο κρίνει ότι, από τα προσκομισθέντα ενώπιόν του στοιχεία, δεν αποδεικνύεται ότι έχει ανατραπεί η οικονομική ισορροπία της αρχικής 30106/14.12.2020 σύμβασης, μεταξύ των συμβαλλομένων μερών, και μάλιστα σε ποσοστό 50% της τιμής μονάδας για κάθε είδος, όπως επιδιώκεται με το σχέδιο τροποποιητικής σύμβασης. Ειδικότερα, όπως έγινε δεκτό στην προηγούμενη σκέψη, από τα προσκομισθέντα από 12.10.2022, 16.6.2022, 15.6.2022, 19.1.2021 και 24.9.2020 τιμολόγια πώλησης της εταιρείας «LPC Α.Ε.», δεν είναι δυνατό να αντληθούν ασφαλή συγκριτικά στοιχεία, από τα οποία να αποδεικνύεται, πέραν πάσης αμφιβολίας, η αύξηση σε ποσοστό 50% της τιμής μονάδας για κάθε είδος της 30106/14.12.2020 σύμβασης. Επιπροσθέτως, με δεδομένο ότι τα από 19.1.2021 και 24.9.2020, τιμολόγια που προσκομίζονται απέχουν χρονικά πλέον των 18 και 14 μηνών, αντίστοιχα, από το χρόνο δημοσίευσης της οικείας διακήρυξης (11.6.2019) και από το χρόνο υποβολής της οικονομικής προσφοράς της αναδόχου (14.7.2019), δεν μπορούν αυτά να θεωρηθούν ως πρόσφορα στοιχεία για την απόδειξη ανατροπής της οικονομικής ισορροπίας της αρχικής σύμβασης (πρβλ., ως προς τα χρονικά ορόσημα για την αναπροσαρμογή τιμών στις συμβάσεις προμηθειών, το μη εφαρμοστέο εν προκειμένω άρθρο 53 παρ. 9α του ν. 4412/2016, όπως η διάταξη αυτή προστέθηκε με το άρθρο 7 παρ. 1 του ν. 4965/2022 ΦΕΚ Α΄ 162). Επίσης, η αύξηση σε ποσοστό 50% της τιμής μονάδας για κάθε είδος της επίμαχης αρχικής σύμβασης δεν δικαιολογείται ούτε από τα προσκομισθέντα από 9.9.2022 και 10.9.2021 δελτία τύπου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, δοθέντος ότι από τα εν λόγω δελτία προκύπτει θετική μεταβολή του δείκτη της οικείας κατηγορίας «Καύσιμα και λιπαντικά» σε ποσοστό μόλις 21,5% για το χρονικό διάστημα Αύγουστος 2021 - Αύγουστος 2022 και 17,4% για το χρονικό διάστημα Αύγουστος 2020 - Αύγουστος 2021 (πρβλ. παράλληλα το από 10.9.2020 δελτίο τύπου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, σύμφωνα με το οποίο για το χρονικό διάστημα Αύγουστος 2019 - Αύγουστος 2020 ο δείκτης της κατηγορίας «Καύσιμα και λιπαντικά» παρουσίασε αρνητική μεταβολή -11,9%). Τέλος, ως εκ της γενικότητας του περιεχομένου τους και της παντελούς έλλειψης αναφοράς στην εγχώρια αγορά λιπαντικών, δεν αποτελούν πρόσφορα στοιχεία, για την ανάγκη αύξησης σε ποσοστό 50% της τιμής μονάδας έκαστου είδους, οι εκθέσεις του φορέα ICIS για τις τιμές λιπαντικών διεθνώς για τα έτη 2019 και 2022. Ενόψει αυτών, και δεδομένου ότι η αναθέτουσα Αρχή (ήδη προσφεύγων Δήμος), αν και φέρει το σχετικό βάρος απόδειξης, δεν απέδειξε το επιδιωκόμενο με το σχέδιο τροποποιητικής σύμβασης ύψος αυξητικής αναπροσαρμογής σε ποσοστό 50% της τιμής μονάδας για κάθε είδος της 30106/14.12.2020 αρχικής σύμβασης, ο λόγος αυτός προσφυγής πρέπει να απορριφθεί.Δεν ανακαλεί την 431/2022 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΘΗΘΗΚΕ  ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/303/2023

Συμπληρωματική σύμβαση έργου- εγκατάσταση αφαλάτωσης..Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, διότι: α) οι συμπληρωματικές εργασίες δεν παρίστανται αναγκαίες για την εκτέλεση του αρχικού έργου, αλλά αποτελούν επέκταση του τεχνικού και φυσικού αντικειμένου του, η οποία δεν περιλαμβανόταν στα συμβατικά τεύχη για την ανάθεση της κύριας σύμβασης, και β) δεν διαπιστώνεται, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ότι εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων κατέστη αναγκαία, για την τεχνική εκτέλεση του υπό κατασκευή δημοπρατηθέντος έργου, η εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών, καθόσον για την επέκταση της δυναμικότητας της μονάδας αφαλάτωσης προβλεπόταν στα συμβατικά τεύχη νέα ανάθεση (Β΄ Φάση), άλλως η σημαντική αύξηση της τουριστικής - εποχικής κίνησης της περιοχής, αλλά και η βαθμιαία υποβάθμιση της ποιότητας του νερού των γεωτρήσεων (πίνακας παρακολούθησης .... 2008-2018 στη σελ. 12 της αιτιολογικής έκθεσης) ήταν γνωστή τουλάχιστον από τα έτη 2013- 2014, πριν τη δημοπράτηση του έργου, ο σχεδιασμός του οποίου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη χρονική απόσταση, βάσει δεδομένων των προηγούμενων ετών σε σχέση με το χρόνο σύνταξης της προμελέτης (2011), επομένως δεν συντρέχει καμία από τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις βάσει των άρθρων 28 και 57 του ν.3669/2008, η συνδρομή των οποίων μπορούσε να παρέχει νόμιμο έρεισμα για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.Κατόπιν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Εγκατάσταση αφαλάτωσης - Θέση ...Δήμου ...».

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/122/2020

Εγκατάσταση μονάδας αφαλάτωσης...Για την εγκατάσταση του συστήματος αυτού, η διακήρυξη του επίδικου διαγωνισμού προβλέπει την εκτέλεση εργασιών (κατασκευή δεξαμενών, κατασκευή σωληνώσεων για την σύνδεση των μηχανημάτων με τα δίκτυα κλπ), οι οποίες υπάγονται στην έννοια του δημοσίου έργου. Η εκτέλεση των εργασιών αυτών είναι απαραίτητη για την θέση του συστήματος αφαλάτωσης σε παραγωγική λειτουργία, για την εκπλήρωση δηλαδή του σκοπού, στον οποίο απέβλεψε ο καθ’ ου Δήμος με την προκήρυξη του διαγωνισμού. Υπό τα δεδομένα, επομένως, αυτά είναι υποστηρίξιμη η εκδοχή ότι οι ανωτέρω εργασίες προσδιορίζουν τον χαρακτήρα της συμβάσεως, στην σύναψη της οποίας κατατείνει ο επίδικος διαγωνισμός, ως συμβάσεως δημοσίου έργου. Ως εκ τούτου, κατά την μειοψηφήσασα γνώμη, δεν πιθανολογείται σοβαρά η βασιμότητα του ισχυρισμού της αιτούσης ότι η επίμαχη σύμβαση είναι σύμβαση προμήθειας.Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή, η εκτέλεση των προσβαλλομένων πράξεων να ανασταλεί, και να μην υπογραφεί η σχετική σύμβαση, ενώ, ενόψει αυτού, παρέλκει η εξέταση των λοιπών λόγων αναστολής. Και ναι μεν ο καθ’ ου δήμος ισχυρίζεται ότι λόγοι δημοσίου συμφέροντος, συνιστάμενοι στο πρόβλημα λειψυδρίας που αντιμετωπίζει, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες, επιτάσσουν την απόρριψη της αιτήσεως, οι λόγοι όμως αυτοί, σταθμιζόμενοι με τη βλάβη της αιτούσας, δεν αρκούν για να δικαιολογήσουν την απόρριψη της αιτήσεως.

«Εγκατάσταση Μονάδος Αφαλάτωσης Δήμου …..» Νομίμως προκηρύχθηκε με τις διατάξεις περί Δημοσίων έργων παρότι αξία των εργασιών που περιλαμβάνονται στην σύμβαση καθώς και η παροχή υπηρεσιών υπολείπονται ουσιωδώς της αξίας των μηχανημάτων που συνθέτουν το σύστημα αφαλάτωσης (τα οποία πάντως δεν μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα, χωρίς δηλαδή να γίνουν ειδικές εργασίες τοποθέτησης), διότι ο προέχων χαρακτήρας της συμβάσεως αυτής δεν είναι η προμήθεια μηχανημάτων αφαλάτωσης ούτε η παροχή των συναφών υπηρεσιών, οι οποίες έχουν παρεπόμενο χαρακτήρα, αλλά η κατασκευή ενός πλήρους λειτουργικού έργου, το οποίο επιτελεί μία τεχνική λειτουργία ως προϊόν των εργασιών που θα εκτελεσθούν και οι οποίες θα συνθέσουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα αφαλατώσεως που όταν εκτελεσθεί η σύμβαση, και τεθεί σε παραγωγική λειτουργία, θα μπορεί να παράγει πόσιμο νερό από την θάλασσα.

Εκπόνηση αρχιτεκτονικής μελέτης...Κατ’ ακολουθία, η ένδικη προσφυγή και η υπέρ αυτής παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η 36/2021 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και να επιτραπεί η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας .... και της υπό σύσταση κοινοπραξίας με την επωνυμία «....» υπό τον όρο εγκρίσεως του αποτελέσματος του ελέγχου των προσκομισθέντων δικαιολογητικών κατακύρωσης και καταλληλότητας της αναδόχου κοινοπραξίας και της συνεργαζόμενης με αυτήν εταιρείας «....» από την Οικονομική Επιτροπή της Περιφέρειας .... (βλ. άρθρο 15 παρ. 2 εδ. τελευταίο της Υ.Α. 26804/2011) και της αναγραφής της σχετικής εγκριτικής απόφασης στο προοίμιο («έχοντας υπ’ όψη») του σχεδίου σύμβασης. Τέλος, γενόμενης δεκτής της προσφυγής, πρέπει να διαταχθεί η απόδοση στους προσφεύγοντες του κατατεθέντος παραβόλου (βλ. άρθρο 310 παρ. 1 του ν. 4700/2020).

Εγκατάσταση συστήματος αφαλάτωσης (..)  Με τις 4125 και 4127/14.5.2018 αποφάσεις του Γενικού Διευθυντή της Δ.Ε.Υ.Α.Κ., ανατέθηκαν απευθείας στο …., ηλεκτρολόγο μηχανικό, οι εργασίες «εγκατάστασης συστήματος αφαλάτωσης Πέλεκα» και «ανακατασκευής μονάδας επεξεργασίας νερού περιοχής ….», έναντι 5.900 και 5.100 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) αντίστοιχα, η εξόφληση των οποίων επιδιώκεται με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα. Σύμφωνα με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, οι εν λόγω αναθέσεις δεν είναι νόμιμες, αφού, ως αφορούσες στην εκτέλεση εργασιών, υπάγονται στην αρμοδιότητα του Διοικητικού Συμβουλίου της Δ.Ε.Υ.Α.Κ, υπέρ του οποίου συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας (Ε.Σ. ΚΠΕΔ VII Tμ. 9/2018, 54/2015). Εντούτοις, ενόψει του ότι τα καθαρά ποσά των άνω εργασιών δεν υπερέβαιναν τα 6.000 ευρώ, πεπλανημένα, πλην συγγνωστά, ο Γενικός Διευθυντής της Δ.Ε.Υ.Α.Κ. υπέλαβε ότι μπορούσε νόμιμα να προβεί στην ανάθεσή τους, κατ’ ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 6 (παρ. 10) του ν. 1069/1980, που του παρέχουν την αρμοδιότητα ανάθεσης προμηθειών μέχρι το ως άνω ποσό. Η πλάνη αυτή θα δικαιολογούσε τη θεώρηση των επίμαχων χρηματικών ενταλμάτων, τα οποία, όμως, δεν μπορούν να θεωρηθούν λόγω λήξης του οικονομικού έτους 2018, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνουν.